فراتحلیل پیشایندها و ره‏آوردهای انعطاف‎پذیری منابع انسانی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار، گروه مدیریت منابع انسانی، دانشکده مدیریت منابع سازمانی، دانشگاه امین، تهران، ایران.

2 کارشناسی ارشد، گروه مدیریت دولتی ، دانشگاه دانش البرز، البرز، ایران.

چکیده

زمینه و هدف: امروزه انعطاف‌پذیری به یکی از موضوعات مهم در تئوری‌ها و سیاست‌های مدیریت تبدیل شده و نیروی انسانی انعطاف‌پذیر، مهم‌ترین عاملِ پاسخ‌گویی به تغییرات محیط بیرونی است. الگوهای انعطاف‌پذیری منابع انسانی، یکی از جنبه‌های مهم انعطاف‌پذیری سازمانی است که روی سازگاری کارکنان در ویژگی‌هایی مانند دانش، مهارت و رفتار با شرایط متغیر محیطی تمرکز دارد. در این راستا، پژوهش حاضر به‌دنبال بازشناسی عوامل مؤثر و نتایج حاصل از انعطاف‌پذیری منابع انسانی، بر اساس مطالعات کمّی انجام شده است.
روش: ﭘﮋوﻫﺶ ﺣﺎﺿﺮ از ﻧﻈﺮ ﻫﺪف توسعه‌ای، از ﻧﻈﺮ ﻧﻮع اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺎرﺑﺮدی و از ﻧﻈﺮ ﻧﻮع دادهﻫﺎ ﮐﻤّﯽ اﺳﺖ. ﺟﺎﻣﻌﻪ آماری پژوهش، مقاله‌های علمی ـ پژوهشی و ﭘﺎﯾﺎن‌نامه‌های پایگاه‌ﻫﺎی اطلاعاتی داﺧﻠﯽ و ﺧﺎرﺟﯽ، در زﻣﯿﻨﻪ انعطاف‌پذیری منابع انسانی، از سال ۱۳۹۰ تا سال ۱۴۰۰ ﺑﻮد ﮐﻪ از بین آن‌ها، ۳۸ سند ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از روش ﻧﻤﻮﻧﻪ‌ﮔﯿﺮی ﻏﯿﺮﺗﺼﺎدﻓﯽ ﻫﺪﻓﻤﻨﺪ به‌عنوان ﻧﻤﻮﻧﻪ وارد ﻓﺮاﺗﺤﻠﯿﻞ ﺷﺪ. تحلیل ﭘﮋوﻫﺶ‌ﻫﺎی ﻣﻨﺘﺨﺐ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻧﺮم‌اﻓﺰار ﺟﺎﻣﻊ ﻓﺮاﺗﺤﻠﯿﻞ انجام شد.
یافته‌ها: بر اساس یافته‌های پژوهش، دو نوع عامل در ایجاد انعطاف‌پذیری نیروی انسانی مؤثر است: یک) عوامل سازمانی و دو) عوامل فردی. از ﺑﯿﻦ پیشایندهای انعطاف‌پذیری منابع انسانی، ﺑﻪ‌ﺗﺮﺗﯿﺐ ﻣﺘﻐﯿﺮﻫﺎی سبک رهبری، آموزش رویکرد معناداری و اقدامات مدیریت منابع انسانی تعهدمحور، ﺑﯿﺸﺘﺮﯾﻦ اﻧﺪازه اﺛر را داشتند. همچنین، از بین ره‌آوردهای انعطاف‌پذیری منابع انسانی، متغیرهای توسعه منابع انسانی، رفاه کارکنان و دوسوتوانی سازمانی، اﻧﺪازه اﺛﺮ بیشتری داشتند.
نتیجه‌گیری: بر اساس نتایج این پژوهش، چارچوب مناسبی از پیشایندها و ره‌آوردهای انعطاف‌پذیری منابع انسانی ارائه شده است. شناخت و ایجاد انعطاف‌پذیری منابع انسانی، به‌عنوان قابلیت واکنش مناسب در برابر تغییرات محیطی، در کسب مزیت رقابتی و موفقیت سازمانی تأثیرگذار است. تحقق بهره‌مندی از منابع انسانی انعطاف‌پذیر، از طریق ابزارهایی همچون سبک رهبری، آموزش و اقدامات تعهدمحور امکان‌پذیر است که در اختیار مدیران قرار دارد و در کنار آن، مستلزم داشتن کارکنانی خلاق، نوآور، کمال‌گرا و منعطف در رفتار است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Meta-analysis of Antecedents and Outcomes of Human Resource Flexibility

نویسندگان [English]

  • Mahdi Alizadeh 1
  • Yaser Minai 2
1 Assistant Prof., Department of Human Resource Management, Faculty of Organizational Resource Management, Amin University, Tehran, Iran.
2 MSc., Department of Public Administration, University of Alborz, Alborz, Iran.
چکیده [English]

Background & Purpose: Today, flexibility has become one of the important subjects in management theories and policies, and flexible human resource is the most important factor in responding to changes in the external environment. Human resource flexibility patterns are one of the most important aspects of organizational flexibility, which focuses on the adaptation of employees in characteristics such as knowledge, skills, and behavior to changing environmental conditions. In this regard, this research seeks to re-identify the effective factors and results of the flexibility of human resources based on quantitative studies.
Methodology: The current research is developmental in terms of purpose, applied regarding type of use, and quantitative in terms of the type of data. The research population included scientific-research articles and theses in internal and external databases in the field of human resource flexibility from 2011 to 2021, during which 38 cases were included in the meta-analysis using a non-random sampling method. The selected studies were analyzed using comprehensive meta-analysis software.
Findings: According to the findings of the research, two types of factors are effective in creating the flexibility of human resources: organizational and individual factors, and among the antecedents of human resource flexibility, leadership style variables, meaningful approach training, and commitment-oriented human resource management measures have the greatest effect size respectively, and among the outcomes of human resource flexibility, human resource development variables, employee well-being, and organizational ambidexterity have the largest effect size.
Conclusion: Based on the results of this research, a suitable framework of antecedents and approaches to the flexibility of human resources has been presented. Identifying and creating the flexibility of human resources, as the ability to respond appropriately to environmental changes, are effective in gaining competitive advantage and organizational success. Flexible human resources are realized through the tools available to managers, such as leadership style, training, and commitment-oriented actions, and it entails creative, innovative, perfectionist, and flexible employees.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Flexibility of human resources
  • Antecedents
  • Consequences
  • Meta-analysis

مراجع

آزادی احمدآبادی، قاسم (1392). رویکرد فراتحلیلی: ظرفیت‎ها و خلأها. علوم اجتماعی، (71)، 82- 89.
ابراهیمی، الهه؛ غفوریان، امیر؛ آیباغی، سعید و غفوریان، محمدسجاد (1399). ارتباط بین مدیریت منابع انسانی الکترونیک، انعطاف‎پذیری منابع انسانی و ایجاد مزیت رقابتی در خدمات بیمارستانی. مدیریت سلامت، 23 (3)، 75- 84.
اسگندری، غلامرضا؛ بهلولی، نادر؛ رحیمی، غلامرضا و حجتی، سیدعبداله (1400). طراحی مدل مفهومی انعطاف‎پذیری منابع انسانی برای سازمان تأمین اجتماعی. فصلنامه علمی مطالعات بین رشته‎ای دانش راهبردی، 9(37)، 198- 231.
اسماعیلی، محمودرضا و رحیمی اقدم، صمد (1394). تأثیر سرمایه فکری بر انعطاف‎پذیری منابع انسانی در صنعت بانکداری. ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﭘﮋوﻫﺶ‎ﻫﺎی ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻣﻨﺎﺑﻊ اﻧﺴﺎﻧﻲ،7 (2)، 129- 151.
اعرابی، سیدمحمد و دانش پرور، میترا (1386). الگوهای انعطاف پذیری در مدیریت منابع انسانی. فصلنامه مطالعات مدیریت بهبود و تحول، 18 (55)، 1-21.
پورزارع، هدی و رحیمی، فرج اله (1396). بررسی تأثیر منابع انسانی بر مزیت رقابتی. فصلنامه پژوهش‎های مدیریت منابع انسانی، 8(4)، 75-81.
جزنی، نسرین (1387) . مدیریت منابع انسانی. تهران: نشر نی.
حاجی پور، بهمن؛ مرادی، فاطمه (1389). انعطاف‌پذیری سازمانی و عملکرد؛ مطالعه موردی: شرکت‌های تولیدی اراک، فصلنامه مطالعات مدیریت بهبود و تحول، 20(62)، 143-162.
حیدری گوجانی، محمد؛ هادی پیکانی، مهربان و ابراهیم‌زاده دستجردی، رضا (1400). ارائه مدل توانمندسازی انعطاف‌پذیری منابع انسانی در بانک صادرات ایران. توانمندسازی سرمایه انسانی، 4 (2)، 147-159.
خامه‌چی، حامد و جعفری نیا، سعید (1399). فراتحلیل پیشایندها و پیامدهای مدیریت استعداد در سازمان‎های دولتی و عمومی. فصلنامه چشم‎انداز مدیریت دولتی، 11(4)، 39- 57.
رحیمی، فرج اله؛ محمدی، جیران و پورزارع، هدی (1395). تأﺛﯿﺮ اﻗﺪاﻣﺎت ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﻣﻨﺎﺑﻊ اﻧﺴﺎﻧﯽ ﺗﻌﻬﺪﻣﺤﻮر ﺑﺮ انعطاف‎ﭘﺬﯾﺮی ﻣﻨﺎﺑﻊ اﻧﺴﺎﻧﯽ و ﻣﺰﯾﺖ رقابتی، فصلنامه علمی ـ ﭘﮋوﻫﺸﯽ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت مدیریت ﺑﻬﺒﻮد و تحول، 25 (82)، 41- 59.
سیدنقوی، میرعلی؛ حقیقی کفاش، مهدی و نجفی کلیانی، وحید (1391). انعطاف پذیری منابع انسانی و عملکرد سازمان در صنعت بیمه. فصلنامه مطالعات مدیریت بهبود و تحول، 21 (67)، 129-153
سیدنقوی، میرعلی؛ عدنان راد، اعظم؛ قربانی‌زاده، وجه‌اله و واعظی، رضا (1397). پیامدهای انعطاف‎پذیری فرایندهای مدیریت منابع انسانی در بخش دولتی. فصلنامه مطالعات رفتار سازمانی، 2(30)، 129- 153. 
سینا، فاطمه صغری و زاهدی، رجبعلی (1399). نقش میانجی خودکارآمدی شغلی در رابطه ی بین انعطاف‎ﭘﺬﯾﺮی ﻣﻨﺎﺑﻊاﻧﺴﺎﻧﯽ و عملکرد شغلی کارکنان بانک تجارت استان مازندران. پژوهش‎های جامعه‎شناختی، 4 (1)، 75-92. 
شاه محمدی مهرجردی، مرضیه و بردبار، غلامرضا (1394) در پژوهشی با ارائه الگوی تأثیر انتقال و یکپارچه‎سازی دانش بر انعطاف‎پذیری منابع انسانی. ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﭘﮋوﻫﺶ‏ﻫﺎی ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻣﻨﺎﺑﻊ اﻧﺴﺎﻧﻲ داﻧﺸﮕﺎه ﺟﺎﻣﻊ اﻣﺎم حسین (ع)، 8 (1)، 227-260.
شهریاری، بهمن؛ خدایاری، عباس و زارعی، علی (1400). تدوین مدل معادلات ساختاری رابطه علی اتحاد استراتژیک، انعطاف‎پذیری منابع انسانی و منابع تعارض سازمانی با مزیت رقابتی. فصلنامه علوم ورزشی، 13 (42)، 88-103.
صالحی، پروین؛ نکوئی، جواد و حمیدی پور، ابوذر (1397). بررسی تأثیر انعطاف‎پذیری کارکنان بر فرسودگی شغلی با میانجیگری توانمندسازی روانی (مطالعه موردی: کارکنان شهرداری اراک). فصلنامه مطالعات مدیریت حسابداری، 4(1)، 152-162.
صحت، سعید؛ ایزدپناه، بهروز و قربانی پاچی، عقیل (1398). اثر انعطاف‎پذیری منابع انسانی بر اثربخشی سازمانی با نقش میانجی رفتار شهروندی سازمانی در بیمه ایران. مدیریت بهره‎وری، 13(1)، 143- 180.
طیبی، سیدجمال الدین؛ گوهری، محمودرضا و غلامی، الهام (1394). رابطه انعطاف‎پذیری منابع انسانی و شاخص‎های عملکردی در بیمارستان‎های دانشگاه آزاد اسلامی. مجله دانشکده پیراپزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران، 9 (5)، 415- 424.
عدنان راد، مژگان؛ سیدنقوی، میرعلی و واعظی، رضا (1401). آسیب‎شناسی فرایندهای مدیریت منابع انسانی از منظر انعطاف‎پذیری با رویکرد داده‎بنیاد در بخش دولتی، پژوهش‎های مدیریت عمومی، 15(55)، 5-36.
علوی، سید عباس؛ موسوی محب، سید مرتضی؛ صادقی نصب، محسن و اسدی، اسماعیل (1401). الگوی توانمندسازی منابع انسانی در سازمان‎های دانش‎محور. مطالعات منابع انسانی، 12(4)، 73-91.
غفوریان شاگردی، امیر؛ آیباغی اصفهانی، سعید و فتاحی، محمد (1397). بهبود رفتارهای کاری نوآورانه کارکنان با بهره‎گیری از انعطاف‎پذیری منابع انسانی و سرمایه روان‎شناختی سازمان. فصلنامه مدیریت نوآوری در سازمان‎های دفاعی، 1(2)، 51- 78.
قربان‌پور لفمجانی، امیر؛ محمدزاده، عباس و رضایی، سجاد (1400). نقش ابراز وجود و کمال‎گرایی در انعطاف‎پذیری کنشی کارکنان، روان‎شناسی نظامی، 12(7)، 109- 126.
کاویانی، حسن؛ فتح‌آبادی، حسین و منوچهری، کمال (1397). تأثیر انعطاف‎پذیری منابع انسانی بر دوسوتوانی سازمانی در یگان‎های نظامی. فصلنامه مطالعات منابع انسانی، 8 (29)، 91- 116.
کاویانی، حسن؛ هداوند احمدی، رضا و فتح آبادی، حسین (1396). بررسی رابطه انعطاف‎پذیری منابع انسانی و تفکر راهبردی در سازمان‎های نظامی. فصلنامه علوم و فنون نظامی، 13 (41)، 29- 54.
کتابچی، محمد (1399). مطالعه توصیفی نقش استراتژیک انعطاف پذیری منابع انسانی به عنوان الگوی کامل دوگانگی سازمانی، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه پیام نور اصفهان.
گودرزی، فاطمه؛ دانشفرد، کرم اله؛ طاهری گودرزی، حجت و عباس‌زاده، یدالله (1401). طراحی الگوی انعطاف‎پذیری منابع انسانی در سازمان‌های دولتی. نشریه علمی پژوهش‌های مدیریت منابع انسانی، 11(1)، 1-22.
مرادی، علیرضا و توفیقی مقدم، مریم (1400). بررسی تأثیر آموزش رویکرد معناداری بر تحمل پریشانی، خودکنترلی و انعطاف‎پذیری کارکنان، فصلنامه آموزش در علوم نظامی، 9 (33)، 69-93.
مویدی، اسماعیل (1398). بررسی تأثیر جوخلاقانه سازمان بر میزان انعطاف‎پذیری سازمان‌ها به‎واسطه نوآوری در اداره کل گاز استان گیلان. فصلنامه رویکردهای پژوهشی در مدیریت و حسابداری، 3 (17)، 1-20.
نجفی کلیانی، وحید؛ رستگار، عباسعلی و رحمانی، فاطمه (1398). انعطاف‎پذیری منابع انسانی، خلاقیت و نوآوری سازمانی. مدیریت فرهنگ سازمانی، 16(3)، 521- 544.
نظری‌پور، امیرهوشنگ و رحیمی اقدم، صمد(1394). بررسی رابطه بین هوش سازمانی و انعطاف‎پذیری منابع انسانی در سازمان‌های دانش بنیان، مدیریت دولتی، 7(2)، 373-392.
نظیف کار، سحر؛ امیری، مجتبی و قلی‌پور، آرین (1402). ارائه مدل خودتوانمندسازی کارکنان بهداشت و درمان حوزه سلامت. مطالعات منابع انسانی، 13(2)، 51-72.
وکیلی، یوسف؛ جعفری نیا، سعید و رفیعی، سعید (1397). تأثیر انعطاف‎پذیری منابع انسانی بر رفتار کاری نوآورانه: تبین نقش میانجی سرمایه روان‌شناختی. فصلنامه مطالعات رفتار سازمانی، 4(28)، 31-52.
هومن، حیدرعلی (1391). راهنمای عملی فراتحلیل در پژوهش عملی. تهران: نشر سمت.
Abu-Nahel, Z.O., Alagha, W.H., Al Shobaki, M.J. Abu-Naser, S.S. & El Talla, S. A. (2020). Human Resource Flexibility and Its Relationship to Improving the Quality of Services, International Journal of Academic Information Systems Research (IJAISR), 4(8), 23-44.
Aldaiem, F. M. & Abu-helaleh, R.S. (2022). The impact of human resource flexibility on organizational success. International journal of research and review, 9 (9), 67-88.
Alibakhshi, N., Mahmoudi, GH. (2016). The relation between flexibility of human resources and performance indexes of selected hospitals of Tehran Medical Sciences University. International Journal of Medical Research & Health Sciences, 5(12), 349-355.
Bal, P.M. & Izak, M. (2021). Paradigms of Flexibility: A Systematic Review of Research on Workplace Flexibility. European Management Review, 18(29), 37–50.
Cahyadi, A., Taufiq, M., Istvan, H., Parama, S. & Katalin, S. (2022). What is the managers' perception of their leadership style? Journal of Management, 34(5), 1009-1044.
Camps, J., Oltra, V., Manzano, J. A., Vera, G. B. & Carballo, F. T. (2017). Individual performance in turbulent environments: The role of organizational learning capability and employee flexibility. Human Resource Management, 4( 55), 363–383.
Do, B.R., Yeh, P.W. & Madsen, J. (2016). Exploring the relationship among human resource flexibility, organizational innovation and adaptability culture. Chinese Management Studies, 10(4), 657-674.
Do, B.R., Yeh, P.W. & Madsen, J.(2016). Exploring the Relationship among Human Resource Flexibility, Organizational Innovation and Adaptability Culture. Chinese Management Studies, 10(4), 657-674.
Dong, Y. (2019). Optimization of Talent Flow Model under Flexible Human Resource Management. 5th International Conference on Economics, Management and Humanities Science (ECOMHS 2019).
Goldratt,  E.M. (1990). What is this thing called theory of constraints and how should it be implement? North River Press.
Hill, E.J., Jacob, J.I., Shannon, L.L., Brennan, R.T., Blanchard, V.L. &  Martinengo, G. (2008). Exploring the relationship of workplace flexibility, gender, and life stage to family-to-work conflict, and stress and burnout. Community Work & Family, 11 (2), 165-181.
Jaiswal, P. (2018). Impact of Behavioral Flexibility on Flexible HR System and Organizational Role Stress. Global Value Chains. Flexibility and Sustainability, 205–220.
Javed, A., Anas, M., Abbas, M., Khan, A. (2017). Flexible Human Resource Management And Firm Innovativeness: the Mediating Role Of Innovative Work Behavior. Journal of Human Resource Managment, 19(9), 32-41.
Kumary, I. & Pradham, R. (2017). Human Resource Flexibility and Organization Effectiveness: Role of Organizational Citizenship Behaviour and Employee Intent to stay. Inteernational Journal of business and Management invention, 3(11), 43-51.
Little, J.H., Corcoran, J. & Pillai, V. (2008). Systematic Reviews and Meta-Analysis.  Published by Oxford University Press.
Ray, T.K. & Pana-Cryan, R. (2021). Work Flexibility and Work-Related Well-Being, Int. J. Environ. Res. Public Health, 18(6), 32-54.
Sabuhari, R., Sudiro, A. & Rahayu, D. (2020). The effects of human resource flexibility, employee competency, organizational culture adaptation and job satisfaction on employee performance. Management Science Letters, 10 (3), 177–198.
Sanchez, R. (2007). Preparing for an uncertain future. Managing organizations for strategic flexibility. International Studies of Management and Organizations, 27(1), 71-94.
Scafuto, I.C., Ahrens, V. & Cha, P.Y. (2017). The influence of human resource flexibility on organizational learning. International symposium on project management, innovation and sustainability, 1-17.
Stanislous, E.CH., Akhigbe, O.J. (2020). Human resource flexibility and Performance of oil producting firms in Rivers state, Nigeria. Human Resources, 6(1).
Tuselmann, H.J. (1996). Progress towards greater labour flexibility in germany: The impact of recent reforms. Employee Relations, 18 (1), 50-67.
Ubeda-Garcia, M. (2017). High performance work system and performance: Opening the black box through the organizational ambidexterity and human resource flexibility. Journal of Business Research, 25 (9), 79–101.
Upton, D.M. (1997). The management of manufacturing flexibility. California management review, 2 (36), 72-89.
Veise, S.M., Gholami, A., Hassanaki, L., Rahaimi Pardejani, H. & Khairi, A. (2014). The effects of human resource flexibility on human resources development, Management Science Letters, 4 (19), 1789–1796.
Waseem Shah, M., Khattak, P. & Hammad Shah, M. (2020). The Impact of Flexible Working Hours and Psychological Empowerment on Team Performance with the Mediating Role of Work Engagement. British Journal of Research, 7(1), 11-49.
Weideman, M. & Hofmeyr, K.B. (2021). The influence of flexible work arrangements on employee engagement: An exploratory study. Journal of Human Resource Management, 19(10), 41-62.
Zerhouni, L. (2022). The Effect of Flexible Work Arrangements on Employees’ Well-being, Job Satisfaction, and Work Performance in Morocco: A Case Study. MAS Journal of Applied Sciences, 7(2), 380–388.
مطالعات منابع انسانی
دوره 13، شماره 3
مهر 1402
صفحه 79-102

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 06 فروردین 1402
  • تاریخ بازنگری: 02 اردیبهشت 1402
  • تاریخ پذیرش: 02 تیر 1402

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار