طراحی الگوی کارکردهای مدیریت منابع انسانی تاب‌آور در نظام سلامت کشور (نمونه‌پژوهی: دانشگاه‌های علوم پزشکی کلان منطقه 3 کشور)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری، گروه مدیریت دولتی، دانشکده علوم انسانی، واحد همدان، دانشگاه آزاد اسلامی، همدان، ایران.

2 استادیار، گروه مدیریت، واحد تویسرکان، دانشگاه آزاد اسلامی، تویسرکان، ایران.

3 استادیار، گروه مدیریت، دانشکده علوم انسانی، واحد همدان، دانشگاه آزاد اسلامی، همدان،

4 استادیار، گروه مدیریت، دانشکده مدیریت و حسابداری دانشگاه بوعلی سینا، همدان، ایران.

5 استادیار، گروه مدیریت، دانشکده علوم انسانی، واحد همدان، دانشگاه آزاد اسلامی، همدان، ایران.

چکیده

زمینه و هدف: «تاب‌آوری» منابع انسانی، به‌معنای توانایی کارکنان برای ادامه فعالیت در شرایط کاری نامساعد است. از آنجایی که فعالیت کاری بلندمدت، در شرایط کاری نامساعد، به فرسودگی شغلی و ترک خدمت کارکنان منجر خواهد شد، موضوع تاب‌آوری منابع انسانی توجه پژوهشگران را به خود جلب کرده است. کارکردهای منابع انسانی یا همان مجموعه وظایفی که مدیران منابع انسانی برای اداره کارکنان اعمال می‌کنند، در این زمینه به‌عنوان عاملی بسترساز، نقش مهمی را ایفا می‌کند. با توجه به اینکه اغلب کارکنان کادر درمان کشور، در شرایط کاری نامساعد فعالیت می‌کنند، پژوهش حاضر با هدف ارائه الگوی کارکردهای مدیریت منابع انسانی تاب‌آور در نظام سلامت کشور اجرا شده است.
روش: پژوهش حاضر با استفاده از رویکرد آمیخته اکتشافی (کیفی ـ کمّی) اجرا شده است. در بخش کیفی، ابتدا 14 مصاحبه نیمه‌ساختاریافته، بر مبنای قاعده اشباع نظری با مدیران و کارشناسان منابع انسانی حوزه سلامت کشور، به‌عنوان جامعه آماری انجام شد. روش نمونه‌گیری زنجیره‌ای (گلوله برفی) بود. در نهایت با استفاده از راهبرد تحلیل مضمون، الگوی اولیه «کارکردهای مدیریت منابع انسانی تاب‌آور نظام سلامت کشور» به‌دست آمد. در مرحله کمّی نیز، الگوی به‌دست‌آمده با استفاده از مدل‏سازی معادلات ساختاری و به‌کمک نرم‌افزارهای اس‌پی‌اس‌اس و اسمارت پی‌ال‌اس ارزیابی و اعتبارسنجی شد.
یافته‌ها: الگوی پژوهش که بر اساس تحلیل متن مصاحبه‌ها به‌دست آمد، از 66 مضمون پایه، 18 مضمون سازمان‌دهنده و 5 مضمون فراگیر تشکیل شده است. مضمون‌های فراگیر عبارت‌اند از: «نظام روابط کار و کارکنان»؛ «نظام جبران خدمات»؛ «نظام برنامه‌ریزی، کارمندیابی و جذب و استخدام»؛ «نظام توسعه منابع انسانی»؛ «نظام مدیریت عملکرد کارکنان». نتایج حاصل از مدل‏سازی معادلات ساختاری، اعتبار الگوی استخراج‌شده را تأیید می‌کند؛ به‌نحوی که مقدار برازش کلی الگو (GOF) 529/0 محاسبه شد که از برازش کلی قوی آن حکایت می‌کند.
نتیجه‌گیری: پیاده‌سازی ﻣﺆﺛﺮ اﻗﺪامﻫﺎی ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ‌ﺷﺪه در جهت اصلاح و بهینه‌سازی کارکردهای منابع انسانی، از یک‌سو به ﺗﺄﻣﻴﻦ اﻧﺘﻈﺎرها و توانمندسازی ﻛﺎرﻛﻨﺎن، ﺑﻪ‌ﻋﻨﻮان ﻳﻜﻲ از ذی‌ﻔﻌﺎن ﺑﺴﻴﺎر ﻣﻬﻢ درون‌ﺳـﺎزﻣﺎﻧﻲ منجر می‌شود و از سویی دیگر، افزایش تاب‌آوری کارکنان را به ارمغان می‌آورد. در نظر گرفتن تمهیدهایی در جهت اوﻟﻮیت‌بندی اﻳﻦ اﻗﺪامﻫﺎ ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﻴﺰان ﺗﺄﺛﻴﺮ آنﻫﺎ ﻧﻴﺰ، در ارﺗﻘﺎی ﻋﻤﻠﻜﺮد ﺷﻐﻠﻲ، افزایش اﻧﮕﻴﺰه و در نهایت ارﺗﻘﺎی تاب‌آوری سازمانی مؤثر است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Introducing a Model of the Functions of Resilience Human Resources for Iranian Health System

نویسندگان [English]

  • Tayebe sadat Mirmoeini 1
  • Reza Taghvaei 2
  • Kambiz Hamidi 3
  • Ali Asghari Sarem 4
  • Tohfeh Ghobadi Lamuki 5
1 PhD Candidate, Department of Public Administration, Faculty of Humanities, Hamadan Branch, Islamic Azad University, Hamadan, Iran.
2 Assistant Prof., Department of Management, Tuyserkan Branch, Islamic Azad University, Tuyserkan, Iran.
3 Assistant Prof., Department of Management, Faculty of Humanities, Hamadan Branch, Islamic Azad University, Hamadan, Iran.
4 Assistant Prof., Department of Management, Faculty Management and Accounting, Bu-Ali Sina University, Hamedan, Iran.
5 Assistant Prof., Department of Management, Faculty of Humanities, Hamadan Branch, Islamic Azad University, Hamadan, Iran.
چکیده [English]

Background & Purpose: Generally, long-term activities in unappropriated work environment would result in employee burnout and job turnover. In this condition, Employee Resilience attracted scholars’ attention and refers to employee ability for continue activities in unappropriated situation. Also, Human resource functions as set of programs that managers can use, have important role for employee resilience. Since most of health care personnel works on unappropriated situation, this research has been conducted to propose a novel Resilience Human Resource Management Functions (RHRMF) model with a focus on public health care system.
Methodology: The current study uses a mixed qualitative-quantitative research approach. In the qualitative phase, 14 semi-structured interviews have been carried out with a research statistical population including human resource managers and experts of health care organizations by snowball sampling method based on theoretical saturation. Finally, the conceptual framework of the RHRMF model has been developed based on a thematic analysis. In the quantitative phase, the proposed model has been validated based on the Structural Equation Modeling.
Findings: After analyzing the interviews, 18 subsidiary themes as well as five main themes were identified as Resilience Human Resource Functions including workforce relations, compensation, recruitment, development, and performance management.
Conclusion: With a GOF value of 0.529, the Structural Equation Modeling indicates acceptaed validity and a strong modelling fit for the outcomes of the proposed model.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Structural equation modeling
  • Resilience human resource functions
  • Resilience human resource
ابراهیمی، سید عباس؛ فیض، داود و چیت کران، حسین (1396). تحلیل جامع عوامل مؤثر بر تاب‌آوری سازمانی در صنایع کوچک و متوسط. پژوهش‌های مدیریت منابع سازمانی، 7(3)، 37-58.
احمدی، بتول؛ مصدق راد، علی محمد و کرمی، بدریه (1398). تأثیر آموزش مهارت‌های تاب‌آوری بر کیفیت زندگی کاری پرستاران: یک مطالعه کنترل تصادفی شده. نشریه پایش، 18(3)، 279-289.
الحسینی المدرسی، سید مهدی و فیروزکوهی برنج‌آبادی، مجید (1396). تحلیل رابطه تاب‌آوری با ابعاد عجین شدن با شغل، فصلنامه علمی پژوهشی مطالعات مدیریت (بهبود و تحول)، 25 (83)، 1-24.
ایزدی، حسین (1396). ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻰ ﻣؤﻟﻔﻪﻫﺎﻯ ﻣؤﺛﺮ ﺩﺭ ﻛﺎﻫﺶ ﺗﺎﺏ‌ﺁﻭﺭﻯ ﺳﺎﺯﻣﺎﻥﻫﺎ ﺩﺭ ﺷﺮﺍﻳﻂ ﺑﺤﺮﺍﻧﻰ ﺑﺎ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﺍﺯ ﻣﺪﻝ تحلیل ﺳﻠﺴﻠﻪ‏ﻣﺮﺍﺗﺒﻰ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻣﻮﺭﺩﻯ ﺳﺎﺯﻣﺎﻥ ﺁﺗﺶ ﻧﺸﺎﻧﻰ ﺷﻬﺮﺳﺘﺎﻥ ﺁﻣﻞ، فصلنامه دانش پیگیری و مدیریت بحران، 7 (4)، 321-307.
بایرامی، رقیه؛ ابراهیمی‌پور، حسین و رضا زاده، علیرضا (1396). چالش­های اورژانس پیش بیمارستانی مشهد، فصلنامه بیمارستان، 16(2)، 81-89.
پیدایی، میرمهرداد؛ پیله‌وری سلماسی، نازنین و شهریاری، محمد رضا (1400). شناسایی ابعاد تاب‌آوری منابع انسانی در شرایط پاندمی کرونا از دیدگاه اسلام با رویکرد دلفی فازی، مجله مدیریت فرهنگی، 14(51)، 71-81.
تقدسی، محسن؛ نبی‌زاده قرقوزار، زهره و بلندیان بافقی، شهناز (1398). تمایل به ترک خدمت در پرستاران شاغل و عوامل مرتبط: یک مرور نظام‌مند، فصلنامه پرستاری، مامایی و پیراپزشکی، ۴ (۴)، ۱۴-۱.
حاتمیان، پیمان و حاتمیان، پرستو (1398). پیش‌بینی رضایت شغلی کارکنان بر اساس ویژگی‌های شخصیتی و تاب‌آوری، رویش روان‌شناسی، 8 (2)، 3-8.
حسینی، ابوالحسن و جعفری بازیار، فاطمه (1398). تاب‌آوری سازمانی از منظر کارکنان بااستعداد و مدیران سازمان. مطالعات مدیریت بهبود و تحول، 28(91)، 9-30.
حسینی، ابوالحسن؛ تبسمی، امیر و دادفر، زهرا (1396). بررسی تأثیر کارکردهای منابع انسانی بر عملکرد سازمانی. چشم‌انداز مدیریت دولتی، (29)، 155-171.
خاکی، غلامرضا (1382). روش تحقیق با رویکردی به پایان‌نامه نویسی، تهران: نشر بازتاب.
خسروی، سالار؛ نجفی، امیر؛ مرجانی، محمد رضا و محمدی، نبی‌اله (1399). بررسی رابطه بین مؤلفه‌های تاب‌آوری سازمانی با موفقیت و تداوم کسب‌وکار بانک‌ها. مجله مدیریت توسعه و تحول، (40)، 25-32.
داوری، علی و رضازاده، آرش (1392). مدل‏سازی معادلات ساختاری با نرم افزار PLS (چاپ اول)، انتشارات جهاد دانشگاهی، تهران.
راﺣﺘﯽ، ﺟﻮاد (1400). ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺗﺎب‌آوری ﺳﺎزﻣﺎﻧﯽ و ﺗأﺛﯿﺮ ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ اﺳﺘﺮاﺗﮋﯾﮏ ﻣﻨﺎﺑﻊ اﻧﺴﺎﻧﯽ ﺑﺮ ﺑﻬﺒﻮد آن در ﺑﺤﺮان ﺑﯿﻤﺎری ﮐﺮونا. هشتمین ﮐﻨﻔﺮاﻧﺲ ﻣﻠﯽ اﻗﺘﺼﺎد، ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ و ﺣﺴﺎﺑﺪاری، شیروان، ایران.
رحیمی، فرج الله؛ محمدی، جیران؛ کیانی، احسان (1397). الگوی چند سطحی پیشامدها و پیامدهای تاب‌آوری شغلی در محیط کار، فصلنامه مشاوره شغلی و سازمانی، 10(34)، 44-63.
رشیدی، محبوبه؛ سید نقوی، میر علی؛ رضایی منش، بهروز و واعظی، رضا (1400). الگو کارکردهای مدیریت منابع انسانی کارکنان راکد، فصلنامه علمی پژوهشی مدیریت سازمان‌های دولتی، 9(3)، 141-160.
سالم قهفرخی، امین ؛ رضایی، سید رضا؛ رستمی، محسن و علیخواه، ساهره (1399). جایگاه تاب‌آوری سازمانی در مدیریت بحران‌ها و فجایع گردشگری. فصلنامه علمی تخصصی پژوهش‌های گردشگری و توسعه پایدار، 3 (1)، 25-40.
سردارزاده، فرشته؛ ژیان باقری، معصومه و فراهانی مشهدی، ملکه (1395). نقش تابآوری در کاهش استرس شغلی و فرسودگی شغلی کارمندان طرح اقماری شرکت نفت فلات قاره ایران. مجله روان‌شناسی و روان پزشکی شناخت، 3(4)، 61-77.
طاهری عطار، غزاله و رستم لو، رضا (1397)، بررسی تأثیر کارکردهای مدیریت منابع انسانی بر خلاقیت و نوآوری در محصول و فرایند (مورد مطالعه: شرکت های دانش بنیان مستقر در پارک علم و فناوری دانشگاه تهران)، نشریه علمی پژوهشی مدیریت نوآوری، 7(2)، 47-68.
طوطیان اصفهانی، صدیقه؛ مهرآرا، اسداله و کلانتری، رزیتا (1398). بررسی موانع مؤثر بر استقرار نظام جانشین پروری. فصلنامه پژوهش‌های مدیریت منابع انسانی دانشگاه جامع امام حسین)ع(، 11 (1)، 75-100.
عابدی جعفری، حسن؛ تسلیمی، محمدسعید؛ فقیهی، ابوالحسن و شیخ‌زاده، محمد (1390) تحلیل مضمون و شبکه مضامین: روشی ساده و کارآمد برای تبیین الگوهای موجود در داده‌های کیفی. اندیشه مدیریت راهبردی (اندیشه مدیریت)، 5(2)، 151-198.
غلامی، بهمن (1396). بررسی نقش ابزارهای مدیریت استراتژیک در برنامه‌ریزی منابع انسانی راهبردی. فصلنامه پژوهش‌های مدیریت منابع انسانی دانشگاه جامع امام حسین)ع(، 9 (2)، 119-141.
کرم‌پور، عبدالحسین؛ احمدی، حیدر؛ صفری کهره، محمد و اسداللهی دهکردی، الهه (1392). بررسی و اولویت‌بندی علل و عوامل ترک خدمت کارکنان شرکت پتروشیمی مبین در پارس جنوبی. مدیریت دولتی، 5 (3)، 123-142.
محسنین، شهریار و اسفیدانی، محمد رحیم (1392). مدل‏سازی معادلات ساختاری به کمک نرم افزار لیزرل. تهران: مؤسسه کتاب مهربان نشر.
محمدی، حامد (1399)، تحلیلی بر کارکردهای مدیریت منابع انسانی با رویکرد پژوهش کیفی؛ مطالعه‌ای در شرکت گاز استان مازندران. فصلنامه مدیریت منابع انسانی در صنعت نفت، 12(46)، 147-165.
مزروعی نصرآبادی، اسماعیل و جان نثاری، غزاله (1400) راهبردهای تاب‌آورسازی منابع انسانی. پژوهش‌های مدیریت منابع سازمانی، 11(3) ، صص 119-149.
موغلی، علیرضا و وجدانی، فخرالسادات (1398). تاب‌آوری و امنیت شغلی و سلامت روان کارکنان. چهارمین کنفرانس بین‌المللی پژوهش‌های نوین در مدیریت، اقتصاد و توسعه، صص 1-35.
نجارشمس، فاطمه؛ پورعزت، علی اصغر؛ امیری، مجتبی و معصومی، جمشید (1400). خط‌مشی‌گذاری برای توسعه سرمایه انسانی تاب‌آور در مواجهه با بحران. ﭘﮋوﻫﺶﻫﺎی ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﻋﻤﻮﻣﯽ، 14(51)، 5-34.
نوروزی، حسین؛ خامه‌چی، حامد و درویش، فاطمه (1399). بررسی تأثیر کارکردهای مدیریت استراتژیک منابع انسانی بر تاب‌آوری سازمانی با تأکید بر میانجیگری سرمایه اجتماعی. فصلنامه مدیریت پرستاری، 9(3)، 101 - 109.
نیک‌پور، امین (1399). تبیین کارکردهای مدیریت منابع انسانی در سیره مدیریتی نبوی (رویکردی تحلیلی)، فصلنامه مدیریت در دانشگاه اسلامی، 9 (2)، 393-414.
Do, H., Budhwar, P., Shipton, H., Nguyen, H. & Nguyen, B. (2022). Building organizational resilience, innovation through resource-based management initiatives, organizational learning and environmental dynamism. Journal of Business Research, 14, 808-821.
Guerra, G., Gutiérrez-Calderón, E., Snyder, N., Borja-Aburto,V.H., Martínez-Valle, A., González-Block, M.A. (2018).Loss of job-related right to healthcare associated with employment turnover: challenges for the Mexican health system. BMC Health Services Research, (18) 457, 1-11.
Hair, J.F., Hult, G.T.M., Ringle, C.M. and Sarstedt, M. (2014). Primer on partial least squares structural equation modeling (PLS-SEM). Thousand Oaks, SAGE Publications, Inc.
Henseler, J., Ringle, C.M. & Sinkovics, R.R. (2009). The use of partial least squares path modeling in international marketing. In advances in international marketing, 20, 277-319.
Hillmann, J. & Guenther, E. (2021). Organizational resilience: a valuable construct for management research. International Journal of Management Reviews, 23(1), 7-44.
Matsumoto, M., Gopal, B. (2019). Solidarity, job satisfaction, and turnover intent in employees. International Journal of Workplace Health Management, (12), 247-257.
Mitsakis, F. V. (2020). Human resource development (HRD) resilience: a new success element’of organizational resilience, Human Resource Development International, 23(3), 321-328.
Neuendorf, K. A. (2002). The content analysis guidebook. Thousand Oaks: Sage Publications.
Ngoc Su, D., Luc Tra, D., Thi Huynh, H. M., Nguyen, H. H. T. & O’Mahony, B. (2021). Enhancing resilience in the Covid-19 crisis: lessons from human resource management practices in Vietnam, Current Issues in Tourism, (24) 22, 1-17.‏
Stokes, P., Smith, S., Wall, T., Moore, N., Rowland, C., Ward, T. & Cronshaw, S. (2019). Resilience and the (micro-) dynamics of organizational ambidexterity: implications for strategic HRM. The International Journal of Human Resource Management, (30), 1287-1322.
Suryaningtyas, D., Sudiro, A., Troena, E. A. & Irawanto, D. W. (2019). Organizational resilience and organizational performance: examining the mediating roles of resilient leadrrship and organizational culture. Academy of Strategic Management Journal­, 18(2).
Teo, W. L., Lee, M., & Lim, W. S. (2017). The relational activation of resilience model: How leadership activates resilience in an organizational crisis. Journal of Contingencies and Crisis Management, 25 (3), 136-147.‏